Optreden is een van de leukste dingen dat je met muziek kunt doen. Maar het is niet alleen maar je nummers spelen en klaar. Bij een optreden komt altijd een hoop regelwerk kijken, zoals het geluid, licht en vervoer. In dit artikel wil ik wat zaken met je doornemen en geef ik een aantal praktische tips voor het optreden.
Inhoudsopgave
- Geluid
- Kleine Zalen
- Geluidsinstallatie huren
- Moet je een PA Huren of kopen?
- Stageplan
- Het licht in de zaal
- Je eigen personeel
- Soundcheck
- Het volume
- Wishlist
- Afsluiten
1. Geluid
Bij live-optredens komt vaak een behoorlijke bak geluid. In de grotere zalen zoals De Melkweg, Paradiso en de Ziggodome werken geluidstechnici vaak met een PA. Een PA staat voor Public Address system. Simpelweg zijn dat de grote torens aan speakers die aan beide kanten van het podium hangen.
De geluidstechnicus staat met zijn mengtafel achter in de zaal, zodat hij alles goed kan horen en het geluid van de verschillende instrumenten goed individueel kan aanpassen.
Op het podium hebben de artiesten vaak ook hun eigen speakers, zodat zij de muziek ook goed kunnen horen. Dit heten monitors. Alle instrumenten zijn hierin individueel regelbaar, wat betekent dat jij als drummer bijvoorbeeld je eigen bass en snare kunt horen, samen met de zang en basgitaar. Je kunt zelf kiezen wat je op je monitor wilt horen.
2. Kleine zalen
In kleine zalen en cafés volstaat vaak een zanginstallatie. Deze bestaat uit een mixer met bijpassende boxen. Daarmee worden alleen de zang, keyboards eventueel zachte akoestische instrumenten versterkt. De gitaristen hebben al voldoende volume met hun eigen versterker en de drums hoor je in een kleine zaal ook goed zonder versterker.
Een zanginstallatie is veel goedkoper dan een PA. Een PA huren kan vanaf ongeveer 300 euro, terwijl je voor zo’n 75 euro al een zanginstallatie kan huren. Helemaal handig is het als je een kennis hebt die je uit de brand kan helpen 😉 Als je zelf de bediening wilt doen, let er dan op dat kleine monitorboxen worden bijgeleverd, zodat de zanger (en evt. toetsenist) zichzelf kan horen.
3. Een geluidsinstallatie huren
Vaak is er in het clubcircuit al een PA aanwezig. Ik heb zelf nauwelijks meegemaakt dat we deze zelf mee moesten nemen met de band. Maar in het grotere commerciële circuit gaan zalen er van uit dat de band de PA verzorgt. Een tip die ik je wil geven is dat je de PA pas huurt als de boeking voor het optreden definitief is. Dan sta jij op papier in ieder geval sterk ivm kosten.
Natuurlijk geldt daarbij ook weer dat het handig is als je enkele goede adresjes in de buurt hebt waar je zo’n PA kan huren.
Veel bedrijven werken met contracten. Lees deze goed door, omdat in het contract vaak bepalingen staan wie verantwoordelijk wordt gehouden in geval van schade of het niet tijdig teruggeven van de PA. Wacht met het tekenen van dit contract totdat je een definitieve bevestiging hebt van het optreden. Als het om papierwerk gaat, is het belangrijk om alles zwart op wit te hebben. Dat is namelijk jouw bewijs in bepaalde zaken!
4. Moet je een PA huren of kopen?
Misschien kwam de vraag vanzelf bij je op bij het lezen van het vorige stuk: moet ik nou een PA huren of kopen? als je regelmatig optreedt en daarbij regelmatig PA’s huurt, kan het voordeliger zijn om je eigen PA te kopen. De aanschaf hiervan ligt tussen de 10.000 en 50.000 euro. Als je dit uitsmeert over de levensduur van de PA, kan het voordeliger uitpakken dan het huren van een PA. let wel op bijkomende kosten als het vervangen van microfoons en kabels. En wie bedient de PA? een vriend? of een professional? Dit hoort ook bij de kosten. O ja…De PA moet ook nog vervoert worden.
Je kunt een PA ook leasen in plaats van kopen. Natuurlijk is een bedrag van 10.000 euro niet iets wat je even op tafel legt. Leasen kan dan uitkomst bieden. Je betaalt dan een vast bedrag per maand en nadat de looptijd om is, heb je het bedrag afgelost. Tijdens de looptijd is de PA wel permanent in jouw bezit, maar de eigenaar is het leasebedrijf. Wel blijf je met de kosten voor bediening en vervoer zitten. En probeer een beetje gevoel voor zaken te krijgen om een gunstige leaseprijs te krijgen bij de leverancier 😉
5. Stageplan
Als je met een PA gaat spelen, dan moet je een zogenaamd Stageplan insturen. De technici weten dan wat de bezetting van de band is en kunnen zo de juiste microfoons aansluiten. Dit scheelt namelijk een hoop tijd op de avond zelf. Je geeft in zo’n stageplan ook aan welke bandleden zingen en wie dus een eigen zangmicrofoon nodig hebben. Onderstaande video geeft je een idee van een PA.
En vooral belangrijk voor ons drummers: je geeft op het stageplan aan uit hoeveel onderdelen het drumstel bestaat. Het zou toch jammer zijn als je niet al je onderdelen kan versterken. De helft van je breaks gaat niemand dan horen.
De drums krijgen per onderdeel een aparte microfoon. Je kunt dus per drum instellen hoe sterk het geluid doorkomt. De bekkens worden doorgaans met twee “overhead-microfoons” versterkt. Deze microfoons vangen het omgevingsgeluid en daarmee kun je dus richten op meerdere bekkens tegelijk.
Voor de basgitaar en elektronische drumpads kan je aangeven dat je een DI-box wilt. DI staat voor Direct-In. Dit is een soort verzwakker waarmee je een instrument direct in de mengtafel kan pluggen. Dit is fantastisch voor het geluid, omdat de verzwakker het overstemmen tegengaat. Anders loop je de kans dat het geluid gaat “zingen” en dan hoort niemand meer iets van de muziek. Hieronder een voorbeeld hoe een stageplan eruit kan zien:
6. Het licht in de zaal
Zalen zijn vaak donker. Ikzelf heb nog nooit meegemaakt dat we onze eigen lichtinstallatie mee moesten brengen, maar voor het geval jij dat wel moet/wilt heb ik hier enkele tips voor je. Je kunt een hele simpele lichtinstallatie al vanaf een paar tientjes huren. een set met 4 lampen van 300 watt kun je gewoon op het lichtnet aansluiten (220 volt).
Als je een grotere lichtset van 12 lampen wilt, dan moet je bij de zaal even navragen of er krachtstroom aanwezig is. Ook moet er tijdens het optreden iemand aanwezig zijn die het licht bedient. Dit kan iemand van de zaal zelf zijn, of een vriend/kennis van een van de bandleden. Een grotere lichtset heb je vanaf iets minder dan 100 euro.
7. Je eigen personeel
Zeker als je als band “groter” wordt, dan kun en wil je niet meer alles zelf hoeven regelen. Je huurt dan je eigen personeel in. Even kort op een rijtje de belangrijksten:
- Tourmanager: Hem of haar moet je zien als de manager van jullie bedrijf (de band). Hij is in feite het aanspreekpunt voor iedereen: geluidshuurbedrijven, podia, technici. Hij regelt alles rondom het optreden, hij belt de zaal om papierwerk af te handelen en afspraken te maken wat betreft betalingen en speeltijd. De tourmanager kan de band ook chauffeuren en eventueel de monitormix verzorgen. Je kunt op internet genoeg freelancers vinden die dit voor jou willen doen, maar het beste hiervoor is als een vriend/vader/kennis/familielid dit doet. Iemand die met jullie business omgaat moet je natuurlijk wel kunnen vertrouwen. Zeker het betalingsgedeelte.
- Geluidsman: Natuurlijk het technisch wonder voor de band. Hij zorgt ervoor dat jullie muziek goed in de zaal overkomt. TIP: Laat dit door een bekende doen. Iemand die jullie muziek door en door kent. Iemand die weet wanneer de drumsolo komt en wanneer de gitaarsolo begint. Kortom, iemand die de hele band lekker kan laten klinken in de zaal én iemand die met een mengtafel overweg kan. Maar, vaak is de geluidsman van de zaal zelf goed genoeg in staat om jouw band lekker te laten klinken. Vertrouw hier dus ook op. Je kunt bijvoorbeeld ook een goede bekende meenemen die weet hoe jullie willen klinken en die dit tijdens de soundcheck met de geluidsman kan overleggen.
- Lichtman: Geldt eigenlijk hetzelfde voor als voor de geluidsman. De lichttechnicus van de zaal is vaak prima in staat het licht te verzorgen. Als je zelf een ingestudeerde lichtshow wilt geven is dit natuurlijk een ander verhaal.
- Roadie: De bekende roadie (vaak een vriend die met elk optreden meegaat) is een beetje de allesdoener voor, tijdens en na het optreden. Hij helpt vaak met het opbouwen, het vervoer van de band en spullen en het aansluiten van alle kabels. Ook kan hij goed op de waardevolle spullen passen in de kleedkamer tijdens de gig. Het is ons namelijk vaak genoeg gebeurd dat er spullen van ons gestolen zijn uit de kleedkamer.
8. De soundcheck
Voor cafés niet heel ingewikkeld. Je spreekt van tevoren af hoelaat jullie gaan spelen. Verder is het zaak om tijdig aanwezig te zijn om alles op te bouwen en even een soundcheck te doen. TIP: Als je klaar bent met de soundcheck, ga dan even wat anders doen en laat de andere gasten rustig kletsen en hun drankje drinken. Het risico bestaat namelijk dat als jullie achter jullie instrument blijven zitten/staan, jullie gaan lopen pielen en dat is super irritant voor de andere gasten.
Als je met PA gaat spelen, dan wordt de PA al opgebouwd voordat de band aankomt. Doordat je een stageplan hebt gestuurd, kan de technicus direct aan de slag. Het uitladen en opbouwen van een PA duurt ongeveer anderhalf uur.
Vervolgens is het tijd voor de band om op te bouwen. En hierbij duurt vooral het drumstel lang natuurlijk. Maar niet gevreesd, je krijgt hier best handigheid in naarmate je vaak je drumstel op- en afbouwt.
Daarna is het tijd voor de soundcheck. Hierbij stelt de geluidsman voor ieder bandlid het geluid stuk voor stuk af. Ook is het belangrijk dat je jezelf goed hoort. Als dit niet zo is dan kan je indien gewenst extra versterking op de monitor krijgen.
Nadat iedereen afzonderlijk is ingeregeld is het tijd om het geheel goed af te stellen. De geluidsman vraagt aan jullie om even een proefnummer te spelen. Op die manier kan hij het geheel goed op elkaar afstellen. Kies hierbij dus een nummer waarin jullie allemaal goed aanwezig zijn. Een nummer waarbij de gitaar alleen wat sfeerakkoorden speelt, terwijl de rest van jullie repertoire beukende rock is, is niet geschikt om jullie goed af te stellen. Je begrijpt m’n punt hier 🙂
Op festivals is er vaak geen tijd om een soundcheck te doen (tenzij je de eerste band van de dag bent). Doordat het festival een strak tijdschema heeft en de bands snel moeten wisselen, is er simpelweg geen tijd voor. Wel is er tijd voor een zogenaamde line-check. Hierbij speel je even kort gezamenlijk een stukje muziek, zodat de geluidstechnicus het geluid even snel kan bijstellen. Als jij als jazzband vlak na een metalband moet spelen, dan kun je je wel voorstellen dat het geluid even anders moet worden ingesteld.
Ook kun je tijdens deze line-check aangeven wat jij op je monitor wilt horen indien deze aanwezig is. Ik vond het altijd heel fijn om de zang en de basgitaar op de monitor te horen. De basgitaar, omdat ik dan perfect met hem kon locken en de zang als leidraad waar we in het nummer waren. Niet dat ik de nummers niet uit m’n hoofd kende, maar ik vond het gewoon prettig als leidraad. Geen idee waarom eigenlijk.
Overigens een leuk dingetje: de soundcheck is ook het moment waarop jullie de backdrop op kunnen hangen. Dit is een soort poster met jullie logo erop. Jullie banner hangt vaak boven de drummer, zodat iedereen deze goed kan zien.
9. Het volume
Ja, dit is vaak een knelpunt in bands. Want, iedereen wil ten slotte laten horen wat hij/zij kan. Dit is echter de grootste valkuil waar jullie in kunnen trappen. Want, hoe harder jullie volume, hoe minder mensen dit plezierig zullen vinden. Zeker in kleine zalen of cafés zullen mensen sneller weglopen. En dat betekent voor de eigenaar minder baromzet.
Het is belangrijk om jezelf ervan bewust te zijn dat mensen in cafés in eerste instantie niet voor jullie muziek komen, maar gewoon voor een gezellig drankje met vrienden/kennissen. En als de liveband dan lekker klinkt is dat natuurlijk fijn meegenomen. Jullie moeten als band dus een lekkere sfeer neerzetten en mensen niet wegjagen door de ruiten uit het pand te spelen.
En daarnaast hebben zalen en cafés zich te houden aan een bepaalde decibelnorm. Cafés zitten vaak in woongebieden…en de rest kan je zelf invullen. Ook voor muzikanten zijn oordoppen Arbo-technisch gezien verplicht vanaf 85 Db.
Tot slot wil ik over het volume zeggen, dat het er echt niet beter op gaat klinken als jullie keihard staan. Bepaalde nuances in jullie muziek vallen totaal weg. Zoek daarom een juiste balans tussen jullie muziekvolume en de zaal waarin jullie spelen.
10. Wishlist
Wat willen jullie als band eigenlijk hebben? En dan bedoel ik niet de gage. Wat willen jullie backstage hebben qua eten en drinken? In cafés zal dit vaak gratis drinken zijn tot een bepaalde hoogte, maar als jullie wat groter worden als band en in grotere zalen gaan spelen, dan kun je dit aan de zaal doorgeven. Willen jullie bijvoorbeeld een bepaald merk chips of bier? (pas met het bier wel op, zeker VOOR het optreden 😉 )
11. Afsluiten
Na het optreden is het natuurlijk tijd om de boel op te ruimen en de financiën af te handelen. Breng daarom genoeg koffers mee naar het optreden om je gear in op te bergen. Dit scheelt zo bij het sjouwen en het beschermt je dure apparatuur ook nog eens.
kortom, bij een optreden komt veel meer kijken dan een setlist oefenen en je nummers spelen. Maar, ik verzeker je…het is het allemaal DUBBEL EN DWARS waard!
Nanette
op 19 Oct 2017